เพราะชีวิตมันเครียด ‘มีม (Meme)’ จึงเยียวยาทุกสิ่ง
- มีม (Meme) ยุคบุกเบิกที่ได้รับความนิยมอย่างล้นหลาม คือ Planking Meme และ Harlem Shake
- ’คำจำกัดความหรือความหมายของ อินเทอร์เน็ต มีม (Internet Meme) = ‘การเปลี่ยนแปลงสารหรือเจตนารมย์เดิมด้วยความคิดสร้างสรรค์
- อารมณ์ขันสามารถสร้างผลกระทบต่อสังคมได้เป็นอย่างดีโดยเฉพาะแวดวงการเมืองและข่าวสังคมรอบตัว
ปรากฎการณ์ ‘มีม’ สู่สายตาชาวโลก
ปรากฏการณ์นี้อาจไม่มีใครพูดได้ว่าเริ่มต้นขึ้นมาเมื่อไหร่ เพราะมันไม่มีการบันทึกอย่างเป็นลายลักษณ์อักษรแต่คำว่ามีม (Meme) เกิดขึ้นเครื่องแรกในงานเขียนของ Richard Dawkins นักธรณีวิทยา, นักชีววิทยาและนักเขียนชาวอังกฤษ ในหนังสื่อชื่อ The Selfish Gene (เขียนเมื่อปี 1976) ความหมายของคำนี้คือ ‘การอธิบายและกระจายข้อมูลทางวัฒนธรรม’
ส่วนแนวคิดของ มีม (Meme) ที่เกิดขึ้นในโลกอินเทอร์เน็ตก็มีคนเขียนถึงเช่นกัน โดยเป็นการต่อยอดความหมายเดิมจากที่ Richard Dawkins ได้เสนอไว้ ซึ่งมีคำอธิบายอยู่ในนิตยสาร Weird เมื่อเดือนมิถุนายน ปี 1993 เขียนโดย Mike Godwin อัยการและนักเขียนชาวอเมริกัน หนึ่งในทีมงานของ Electronic Frontier Foundation (EFF) สถาบันที่ให้คำปรึกษาทางกฎหมายที่เกี่ยวกับอินเทอร์เน็ตและส่งเสริมเสรีภาพทางความเห็น (Free Speech) ทางอินเทอร์เน็ต Mike Godwin ได้อธิบายถึงปรากฎการณ์ มีม (Meme) ในโลกอินเทอร์เน็ตไว้ว่า ‘Internet meme as being a meme deliberately altered by human creativity’ หรือแปลเป็นไทยได้ว่า ‘การเปลี่ยนแปลงสารหรือเจตนารมย์เดิมด้วยความคิดสร้างสรรค์’
ความคิดสร้างสรรค์ทำไมถึงมีความตลกเป็นส่วนประกอบ
งานสร้างสรรค์หรืองานศิลปะจำนวนไม่น้อยนอกจากจะสื่อสารในเชิงข้อมูลแล้ว สิ่งที่เป็นองค์ประกอบอยู่ด้วยเสมอคือเรื่องของอารมณ์และความรู้สึก ซึ่ง “ความตลก” เป็นสิ่งที่แสดงออกมาได้ง่ายที่สุดและคนในสังคมเข้าใจมันร่วมกันได้ง่าย ซึ่งต่างจากความเครียด ความเศร้า ความกลัว ที่ค่อนข้างผูกโยงกับเรื่องราวที่เป็นปัจเจกหรือมีความเป็นส่วนตัวสูงและอีกนัยความตลกยังสามารถเป็นเครื่องมือที่จะทำลายอำนาจบางอย่างในเชิงนามธรรมหรืออาจไปได้ถึงในเชิงรูปธรรมแบบชัดเจน ยกตัวอย่างเช่น การล้อการเมืองในประเทศ, การล้อบุคคลที่ใช้อำนาจแบบไม่ชอบธรรมบนพื้นที่สื่อ
ที่มา : ไข่แมวx , คาราโอเกะชั้นใต้ดิน
เมื่อความตลกสามารถสร้างความเป็นไปได้ในหลายทาง จึงถูกเป็นส่วนหนึ่งในการแสดงออกถึงสิ่งต่างๆ อยู่เสมอในทุกวงการอาทิ วงการการศึกษา, ดนตรี หรือศาสนา (ที่เป็นเรื่องศักดิ์สิทธิ์และไม่เคยถูกทำให้ตลกตลอดประวัติศาสตร์ที่ผ่านมา) สิ่งเหล่านี้กำลังบ่งบอกอะไรบางอย่างในสังคม ความตลกในที่นี้จึงไม่ใช่แค่เพื่อการปลดปล่อยแต่มันกำลังต่อสู้กับหลายสิ่งและมีนัยยะแฝงเร้นอยู่เสมอในทุกการแสดงออก
ที่มา : พระเยซูเป็นคนคิด
จากความฮา ไปสู่ ‘การท้าทายอำนาจทางสังคม’
สิ่งนี้หลายคนอาจตั้งคำถามว่า ‘ความฮาหรือความตลก’ มันสามารถทำลายอำนาจได้จริงๆ หรือ? เราอยากให้ทุกคนคิดตามพร้อมกัน ยกตัวอย่างเหตุการณ์เช่น มีครูคนหนึ่งกำลังสอนนักเรียนบนหน้าชั้นเรียน โดยชั้นเรียนนี้เป็นการอภิปรายล้วนๆ จากครูผู้สอนเอง ปกติการสอนเช่นนี้เปรียบเหมือนการมีอำนาจอยู่ฝ่ายเดียว แล้วทันใดนั้นครูก็ตดขึ้นมาที่หน้าชั้นเรียน เหตุการณ์ที่จะเกิดขึ้นต่อไปอย่างแน่นอนคือ การสอนของครูต้องหยุดแล้วเด็กทุกคนก็จะหัวเราะ
เหตุการณ์นี้เป็นตัวอย่างหนึ่งของการลดทอนอำนาจบางอย่าง โดยที่ไม่ได้ใช้อำนาจของอีกฝั่งหรือสิ่งอื่น เข้ามาต่อสู้ มีเพียงแค่ความตลกที่เป็นสิ่งที่ท้าทายอำนาจนั้น หากเรามองภาพให้ใหญ่ขึ้นเป็นมุมมองทางสังคม ในหลายสถานการณ์การโต้ตอบอำนาจด้วยอำนาจอีกรูปแบบหรือการโต้ตอบอำนาจด้วยเหตุผลที่จริงจังอาจส่งผลเสียมากกว่า ความฮาหรือความตลกอาจเป็นบทโต้ตอบที่ปลอดภัยที่สุดในสถานการณ์นั้นๆ และด้วยพื้นที่โซเชียลมีเดียหรือโลกอินเทอร์เน็ตเป็นการสื่อสารที่สะดวกและง่ายที่สุดในยุคนี้ ช่องทางนี้จึงเป็นกระบอกเสียงสำคัญที่คนจะได้ระบาย ‘ความเครียด’ จากสังคมได้ดี
เมื่ออ่านมาถึงตรงจุดนี้จะเห็นได้ว่า ความฮา จึงไม่ใช่การหัวเราะ 555 ออกไปแต่มันยังแฝงไปด้วยอะไรต่างๆ มากมาย ทั้งที่เรารู้ตัวหรือไม่รู้ตัว ทุกครั้งที่เราขำจึงถูกฝังแนวคิดบางอย่างมาพร้อมกันเสมอ
